Personages maken je roman

Een verhaal drijft op de personages (en op de plot, de verteltoon, spanningsbogen, cliffhangers en veel meer… 😉) Je begrijpt: over al deze onderwerpen volgen nog blogs, maar vandaag staan de personages centraal. Die bepalen voor een groot deel hoe een verhaal vorm krijgt én hoe de lezer het verhaal ervaart.

Eerst wat achtergrondinformatie.

Hoe zit het ook alweer met personages?

Heel kort: Personages zijn alle personen die je als lezer tegenkomt in het boek, waarbij de protagonist, de antagonist en bij-figuren worden onderscheiden.

Protagonist

Allereerst heb je de protagonist: het belangrijkste personage, de held van het verhaal. Het karakter van de protagonist wordt diep uitgewerkt en vormt een ‘round character’. Het is degene over wie de lezer het meest te weten komt. Op Wikipedia lees je meer over de protagonist.

Antagonist

De tegenhanger van de protagonist is de antagonist: degene die de hoofdpersoon tegenwerkt. De botsing tussen de doelen van de protagonist en de antagonist vormt een belangrijk middel om spanning in een verhaal op te bouwen. Ook een antagonist kan ver uitgewerkt worden.

Bij-figuren

Daarnaast zijn er bij-figuren rondom de hoofdpersoon, denk aan een belangrijke vriend of vriendin of bijvoorbeeld collega’s. Deze personages geven body aan je hoofdpersoon. Ze plaatsen jouw protagonist in een context en door hun inbreng kun je het belangrijkste karakter verder ‘aankleden’.

Tot slot kom je in een verhaal her en der ook bij-figuren (figuranten) tegen die een heel beperkte rol hebben. Vaak worden ze zelfs niet bij naam genoemd, maar is het bijvoorbeeld de kassière, de dominee of de leerling.

Ieder personage heeft zijn eigen rol en functie. In deze blog ga ik verder in op de ontwikkeling van je hoofdpersonage(s).

Een (hoofd)personage voor je roman ontwikkelen

Om een goed verhaal te schrijven, moet ieder element bijdragen aan de waarde van je verhaal. De ontwikkeling van je personages is daarom heel belangrijk. Maar hoe doe je dat?

Ik vind het zelf vaak een hele zoektocht.

Allereerst kijk ik naar het verhaalidee en de thematiek. Daardoor vallen soms al puzzelstukjes op hun plaats. Toen ik aan mijn nieuwste roman begon, wilde ik schrijven over een vrouw die een midlifecrisis doormaakt. Ik was daarbij vooral benieuwd naar de gevolgen die haar keuzes zouden hebben voor haar gezin.

Mijn romans gaan vaak over situaties waarvan ik me afvraag: ‘Wat doet dit met je?’

Ik wist dus direct dat ik een vrouwelijk personage nodig had. Verder vond ik het belangrijk dat ze getrouwd was en minstens één kind had, omdat ik nieuwsgierig was naar de gevolgen binnen een gezin.

Mijn methode? Vragen stellen en research doen

De vrouw zou de hoofdrol gaan spelen, dus ik begon na te denken over dit personage. Ik stelde mezelf allerlei vragen:

• Hoe heet ze?
• Waar woont ze?
• Wat voor werk doet ze?
• Heeft ze een goed huwelijk?
• Hoeveel kinderen heeft ze?
• Wie zijn haar vrienden?
• Is ze wel of niet gelovig?
• Heeft ze plezier in haar werk?
• enz.

Terwijl ik nadacht over dit personage en research deed naar het thema, ontdekte ik dat ‘midlifecrisis’ een breed begrip is, met heel veel invloed en een heftige impact op het leven van betrokkenen. Ik verkleinde het thema naar het hebben van een affaire; dat vond ik heftig genoeg voor één boek.

Daardoor ging ik opnieuw nadenken over mijn hoofdpersonage. Sommige vragen werden belangrijker:

• Met wie is ze getrouwd?
• Hoe kijkt ze tegen het instituut van het huwelijk aan?
• Is ze gelukkig?
• Wat is de rol van kinderen als er sprake is van een affaire?
• Hoe ontmoet ze haar minnaar en waarom staat ze open voor een verhouding?
• Heeft ze een vriendin aan wie ze alles vertelt?
• enz.

Uitproberen of een personage ‘klopt’ bij het verhaal

Tijdens mijn onderzoek ontdekte ik dat mensen die vreemdgaan lang niet altijd ongelukkig getrouwd zijn. Verliefd worden op een ander en een verhouding beginnen, komt veel voor. Heel vaak zonder dat er een duidelijk aanwijsbaar probleem in het huwelijk is. Eerder wordt er gesproken over: ‘het overkwam me’, ‘er was een mogelijkheid’ en: ‘ik rolde er gewoon in’. 

Die ontdekking verraste me en ik besloot daarom dat mijn personage gelukkig getrouwd moest zijn.
Dat gelukkige huwelijk moest al een tijd duren. Zo wordt duidelijk dat een echtpaar dat al de nodige ups en downs heeft meegemaakt, ook in een crisis kan belanden.
Ik dacht na over de periode dat ze verliefd werden en verkering kregen en de eerste jaren van hun huwelijk. Informatie waarvan de lezer misschien maar een fractie terugziet als hij het boek leest, maar informatie die ik wel nodig heb om te weten hoe de karakters zich tot elkaar verhouden.

Door vragen te beantwoorden en dingen uit te proberen, ontwikkelen zich niet alleen de personages (ook de echtgenoot, een vriendin en het kind kreeg ik steeds duidelijker in beeld). Ook de verhaallijn zelf krijgt steeds meer vorm.

Het uiterlijk van een personage

Sommige auteurs verzamelen foto’s van mensen die hen op de één of andere manier inspireren. Als ze dan een karakter uitwerken, nemen ze die foto’s erbij als visueel hulpmiddel. Bij mij werkt het niet zo. Sterker nog: het uiterlijk van mijn personages vind ik totaal niet interessant (behalve als het uiterlijk van een personage invloed heeft op het verhaal).

Tot op dit moment heb ik geen flauw idee of Laura blond is of donker en het maakt me ook niet uit. Wat er voor het verhaal wél toe doet is of Laura zich mooi voelt en op welke momenten ze dat voelt.

Uit: [Hier komt nog een titel] – Lisette van de Heg
Hij had gezegd dat hij me mooi vond.
En ik maakte me zorgen over wat Dineke daarvan zou denken.
Maar ikzelf dan? Wat vond ik daarvan?
Jean Paul vond me mooi.
Ik bloosde en ik glimlachte.

De naam van een personage

Uiterlijk vind ik dus niet zo belangrijk* voor de ontwikkeling van een personage maar wat me wel heel erg remt of bevestigt is de naam van een personage. Wanneer ik personages wil leren kennen, probeer ik daarom ook namen uit.

*Let op. Deze uitzondering bevestigt de regel: als het uiterlijk van een personage invloed heeft op het verhaal, is het uiterlijk wel belangrijk!

In het begin van een schrijfproces, wissel ik vaak van naam of ik gebruik iets als: /// of ??? op de plekken waar namen moeten komen te staan. Een naam beïnvloedt mijn gedachten over hoe iemand is en moet daarom ‘goed voelen’.

Pas na vier namen, had ik voor mijn nieuwe roman de naam van de hoofdpersoon te pakken. Ook de naam van Laura’s echtgenoot en kind veranderde ik meerdere keren.

Ik vind het erg leuk als een naam letterlijk klopt: vaak kies ik namen op basis van de betekenis die ze hebben. Het gebeurt ook wel eens andersom: in mijn nieuwe roman introduceerde ik Johan. Pas veel later ontdekte ik dat de betekenis van deze naam alles met genade te maken heeft. Ik zag dat als een knipoog van boven. Johan kon blijven 😊.

Ontdekken hoe personages bijdragen aan het verhaal

Ik vind het belangrijkste bij de ontwikkeling van personages, dat ik ontdek hoe iemand is en hoe dat bijdraagt aan het vertellen van het verhaal. Om dat te bereiken denk ik na over heden, verleden en context en stel ik mezelf heel veel vragen. Met de verzamelde informatie ga ik aan de slag en al schrijvend ontstaat dan een beeld dat steeds duidelijker wordt.

Vooral in de beginfase stel ik dat beeld regelmatig bij. In een eerdere versie zat Johan op kantoor en had hij een eigen secretaresse, maar later bleek dat het beter bij Johan paste als hij ander werk had. Het kantoor ruimde het veld voor een lesauto en de secretaresse-op-leeftijd werd ingewisseld voor jeugdige leerlingen die hun rijbewijs willen halen. Het plaatje dat ik van Johan had in mijn hoofd, veranderde hierdoor drastisch: van saaie kantoorpief naar bevlogen rij-instructeur.  

Merk je het verschil in beleving?

Stappenplan

Is het mogelijk om een stappenplan te maken voor het ontwikkelen van personages? Ik heb dé handleiding nog niet ontdekt, maar tegelijkertijd denk ik wel dat er vragen zijn waar vanuit je kunt starten:

• Is je (hoofd)persoon een man, een vrouw, een kind, een dier, een elf, een tovenaar, een…?
• Hoe oud is diegene?
• Hoe ziet het verleden van je hoofdpersonage eruit?
• Waar (en in welke tijd) woont en werkt hij?
• Hoe ziet zijn sociale leven eruit?
• Wat heeft hem op dit punt in zijn leven gebracht?
• Hoe denkt hij over de toekomst?
• En natuurlijk de belangrijke aanvullende vraag achter iedere bovenstaande vraag:
  Waarom?

Waarom de waaromvraag?

Als je het echt goed wilt doen, draagt ieder element in je boek bij aan het verhaal. Een mannelijk personage heeft een andere invloed op het verhaal, dan een vrouw of een kind. Ook de leeftijd van een personage doet ertoe: iemand die heel oud is, veel levenservaring heeft en de oorlog heeft meegemaakt, reageert anders op een gebeurtenis dan een jong kind.

Vraag je daarom altijd af waarom je bepaalde keuzes maakt. Je zult dan ontdekken of een keuze het verhaal versterkt of juist niet.

Heel kort samengevat

Het beantwoorden van vragen, brengt je op nieuwe vragen, waardoor het karakter steeds ‘ronder’ wordt. Natuurlijk bepaal je per personage hoe compleet het beeld moet zijn!

Praat mee!

Ik weet zeker dat bovenstaand verhaal nog niet compleet is, dus ik ben erg benieuwd: Hoe denk jij over de verteltoon?

Wil je meer weten over het schrijven van een roman? Lees de introductieblog die bij deze serie hoort, en de blog over verteltoon.