Tekstnet, de beroepsorganisatie voor tekstschrijvers, organiseerde samen met de Communicatiekring Utrecht een bijeenkomst over begrijpelijke taal. Ik was erbij en deed er nieuwe kennis en inspiratie op over schrijven en hoe je dat het beste kunt doen.

In mijn vorige blog deelde ik al wat gedachten over begrijpelijk schrijven, maar ik vond dat concrete schrijftips niet mochten ontbreken. Daarom vandaag:

Schrijftips om begrijpelijke teksten te schrijven

Ik deel vier tips die tijdens de bijeenkomst werden genoemd door een medewerker van Ed Loket. Ed Loket is opgericht onder het motto: “Meedoen begint met het begrijpen van waar het over gaat.” Dit motto geeft heel duidelijk aan waarom begrijpelijke teksten zo belangrijk zijn!

De 4 tips:

1.  Begin gewoon
2.  Test!
3.  Evalueer je teksten kritisch
4.  Houd de doelgroep voor ogen

#Schrijftip 1: Begin gewoon

Begin gewoon, dat klinkt heel makkelijk, maar is in de praktijk soms lastig. Je bent bekend met het onderwerp waar je over schrijft, misschien spreek je regelmatig met collega’s in jargon over jullie vakgebied, je voelt je gebonden aan alle schrijfregels die je vroeger op school leerde en gebruikt daarom veel formeel taalgebruik…

Bovenstaande speelt allemaal op de achtergrond mee wanneer je schrijft. Vaak onbewust. Dus dat ‘gewone beginnen’ heeft vooral te maken met bewustwording. Bewustwording helpt je te achterhalen waarom je schrijft zoals je schrijft. En of jouw manier van schrijven geschikt is voor jouw doelgroep en past bij de boodschap die je wilt overbrengen.

De medewerker van Ed Loket gaf deze praktische tip:

“Voor ieder moeilijk begrip bestaat ook een eenvoudiger variant. Maak daar gebruik van.” (Synoniemen.net helpt je op weg)

#Schrijftip 2: Test!

Een slimme tip, die heel veel informatie kan opleveren! Een tekst kun je eenvoudig testen. Dat doe je door de tekst voor te leggen aan één of meerdere proeflezers. Stel de vraag:

‘Begrijp jij waar het over gaat en wat ik met deze tekst wil bereiken?’

Natuurlijk kies je dan wel voor een proeflezer die past in de doelgroep van jouw tekst. Dus niet die collega die hetzelfde jargon gebruikt en daar net zo blind voor is als jij, maar wel die collega van een andere afdeling. Heb je iemand uit de directe doelgroep beschikbaar? Dat is nog beter.

Blijkt het lastig om iemand te vinden?
Misschien kunnen je connecties op social media je helpen!

#Schrijftip 3: Evalueer je teksten kritisch

Eh… Moet dat echt? Het kost al zoveel tijd om het fatsoenlijk op papier te krijgen. Ik ben blij als het de deur uit is en ga weer verder met het volgende stuk.

JUIST voor dat volgende stuk is het goed om kritisch te evalueren. Dat begint al direct na het publiceren. Mijn ervaring is dat ik tekst die ik eenmaal gedeeld heb, ineens met een nieuwe bril bekijk.

Zodat ik net na het verzenden die tikfout zie.

Of opmaak die niet meehelpt.

Of een woord waarvan ik denk: ‘Heb ik dat opgeschreven?’

Dat is niet altijd leuk, maar vaak wel leerzaam.

Behalve deze ‘interne evaluatie’ kun je ook feedback vragen aan lezers. Vraag wat zij ervan vonden. Wat opviel, wat is bijgebleven, of het verhaal duidelijk was, de boodschap goed overkwam of juist niet, waardoor dit kwam, enzovoorts, enzovoorts.

#Schrijftip 4: Houd de doelgroep voor ogen

Allereerst: om dit te kunnen doen moet je doelgroep natuurlijk wel kennen! Schrijf je voor collega’s die dezelfde achtergrond als jij hebben? Prima, je hoeft je taalgebruik weinig aan te passen, want jullie spreken ‘dezelfde taal’.

Schrijf je voor ‘alle inwoners van de gemeente’? Die groep is divers. Je moet rekening houden met verschillen in achtergrond, in leeftijd, in algemene kennis, in vaardigheden, in… Je ziet het. Hier wordt het complexer. Handig tip: stel je voor dat je met je oma praat over het onderwerp van je tekst. Zoals je het aan haar uit zou leggen, schrijf je het op. (Zonder alle keren dat je ‘eh…’ of andere stopwoordjes gebruikt natuurlijk 🙂 )

Bestaat je doelgroep uit patiënten? Ook deze groep is divers. Medische termen kunnen voor jou heel natuurlijk aanvoelen, maar je patiënt raakt misschien wel in de war. Leg uit, gebruik synoniemen, voorbeelden of illustraties die de tekst ondersteunen.

Nog meer schrijftips

Een lijstje met schrijftips is nooit compleet, daarom nog een kleine aanvulling op bovenstaande tips:

• schrijf actief
• wissel de lengte van zinnen af
• schrijf zoals je praat
• kies bewust voor een verteltijd (v.t. of t.t.), wissel alleen met reden en NOOIT binnen één zin
• zorg dat de lay-out de leesbaarheid verhoogt

Waarom?

 Waarom zou je willen dat iemand jouw tekst leest en denkt: ik lees het wel, maar ik snap het niet?

Mijn antwoord is: dat wil ik niet. 
Daarom doe ik altijd mijn best om te schrijven in begrijpelijke taal die past bij de doelgroep.

Heb je hulp nodig om je boodschap op papier te krijgen?
Neem contact met me op. Ik kijk graag wat ik voor je kan betekenen.

Mijn zus en ik waren aan het appen over filosofische teksten en de hoeveelheid nieuwe (lees: verzonnen) termen die daarin gebruikt worden. Ik struikelde zelf over het niet consequent schrijven van diezelfde termen, maar toen appte ze me deze zinnetjes.

‘Dan moet ik het nog gaan snappen. Dat is weer anders dan het lezen.’

Haar uitspraak triggerde mij. Natuurlijk weet ik dat ze met een studie bezig is en dat ze zich wil inzetten om leerstof te begrijpen, dat het voor haar niet per se een obstakel is om de tekst nog eens te moeten lezen, maar toch… 

Gemotiveerde lezer… of luie schrijver? 

In de gedachte dat een lezer zich wil inzetten, schuilt een gevaar.
Een student mag een gemotiveerde lezer zijn, in het dagelijks leven is veel tekst niet bedoeld voor gemotiveerde lezers.

En dat is best vervelend, want een (moeilijk) onderwerp begrijpelijk opschrijven is lastig. Dat kost tijd en aandacht. Bovendien is het noodzakelijk dat de schrijver zich in de doelgroep verplaatst.  

Wat heeft het voor zin om iets op te schrijven als je doelgroep het niet begrijpt?

Een voorbeeld kan helpen

Je zesjarige zoon heeft net alle letters leren lezen, dus je kunt concluderen dat je hem jouw favoriete verhaal in het Frans kunt voorschotelen. Maar je weet dat hij de klanken verkeerd zal uitspreken én dat hij NIETS zal begrijpen van wat hij leest. Geef je hem toch die tekst? Dan laat het gevolg zich raden: een gefrustreerde zoon. 

Weg leesplezier.

Die Franse tekst kan nog zo’n leuk verhaal bevatten, als jouw zoon het niet kan volgen, komt hij daar nooit achter. 

De boodschap komt niet over 

Datzelfde geldt voor filosofische teksten vol zelfverzonnen woorden.

Voor ambtelijke brieven vol onbegrijpelijke uitspraken.

Voor een memo vol jargon en afkortingen.

Voor nietszeggende webteksten.

Voor juridische epistels vol langdradige en ondoorgrondelijke zinnen, die worden opgeknipt door lukraak her en der een komma te positioneren, zodat het nog ergens op lijkt en die worden opgeluisterd door woorden waar geen mensenkind in Nederland zich nog van bedient, waarbij her en der een wetsartikel wordt geciteerd en je de abbreviatie van verschillende clausules moet naslaan, voordat je aan het einde van de volzin bent gekomen en moet wederkeren naar het begin om te detecteren wat het ook alweer was waarover je aan het lezen was. (En nee, ik heb geen talent voor lange zinnen en moeilijke woorden, dus over voorgaande valt heel veel te zeggen, maar je snapt het idee)

Waarom?

 Waarom zou je willen dat iemand jouw tekst leest en denkt: ik lees het wel, maar ik snap het niet?

Mijn antwoord is: dat wil ik niet. 
Daarom doe ik altijd mijn best om te schrijven in begrijpelijke taal die past bij de doelgroep.

Gebruik jij al begrijpelijke taal in je verhaal?