Schrijf betere teksten met deze 5 uitgangspunten

door Lisette van de Heg | apr 11, 2018 | Tekstschrijven

Een tekst schrijven? Doe het goed en houd je lezers vast.

Schrijf betere teksten

Veel mensen vragen me waar ze op moeten letten als ze gaan schrijven. Ik heb daarom 5 uitgangspunten op een rijtje gezet die jou helpen om een goede tekst te schrijven. Met deze regels in je achterhoofd kun je jouw teksten stap voor stap verbeteren. Het zijn regels die iedereen kan toepassen en die dus niets te maken hebben met de vraag: ‘Ben ik wel creatief genoeg om te schrijven?’ Of met de opmerking: ‘Ik heb geen inspiratie om te schrijven!’

1. Bepaal je onderwerp
2. Bepaal het doel van je tekst
3. Bepaal de doelgroep van je tekst
4. Besef waar en hoe jouw tekst verschijnt
5. Schrijf netjes (wees lief voor je lezer)

Wat me opvalt is dat veel mensen minstens één, maar vaak meerdere van bovenstaande regels vergeten toe te passen. Best kans trouwens dat mijn lijstje niet compleet is, dus als ik aanvullingen bedenk of ingefluisterd krijg, maak ik het langer.

1. Bepaal je onderwerp

Hoe logisch het misschien ook klinkt: het bepalen van je onderwerp is één van de belangrijkste stappen die je moet zetten, wil je een goede tekst schrijven. Door je onderwerp te bepalen (en af te bakenen) houdt je tekst samenhang.

Is het je wel eens overkomen dat je op een feestje zit en degene naast je begint te vertellen over, ik noem maar wat, de aanrijding die ze meemaakte. Je gaat wat rechterop zitten, je begrijpt ineens waar dat blauwe oog en die dikke wang vandaan komen en je verwacht alles te horen over een gelukkig-heb-ik-er-niet-meer-aan-overgehouden-dan-dit verhaal. Maar in plaats daarvan vertelt je buurvrouw over de boodschappen die ze deed, de harde muziek in de supermarkt en het praatje dat ze maakte met een bekende die ze tegenkwam. Die haar trouwens een roddel vertelde over…

En blijf bij je onderwerp!

Hè, ze had toch een aanrijding?

Je gedachten dwalen af en je probeert een smoesje te verzinnen om je te verontschuldigen en weg te komen. Wat ze vertelt dringt niet meer tot je door, totdat haar stem ineens uithaalt en je aandacht wel terug móet keren: ‘Ik ben nog nooit ZO geschrokken!’ Ze kijkt je aan en je weet dat je iets gemist hebt.

Namelijk: de essentie van haar verhaal. De aanrijding.

Je wilt niet dat je lezers afhaken op wat je te vertellen hebt. Lezers hebben een verwachting. Jij moet aan die verwachting voldoen. Bepaal daarom je onderwerp en blijf daarbij!

2. Bepaal het doel van je tekst

Vreemd genoeg maak ik regelmatig mee dat iemand een tekst wil schrijven, omdat… Ja, waarom eigenlijk?
Er zijn wel redenen hoor, bijvoorbeeld iets als: we sturen elke maand een nieuwsbrief, dus nu ook. Of: ik moet regelmatig bloggen, dus nu ook. Of: ik wil iets meer van mijn bedrijf laten zien

Gewoonte is geen goed uitgangspunt voor een tekst. Je moet een reden hebben om te schrijven. Bijvoorbeeld:

• je hebt kennis waar je lezer slimmer van wordt
• je hebt een nieuw product dat de lezer de oplossing van een probleem biedt
• je hebt een actie die de lezer voordeel oplevert

Toch heb je nu nog geen doel bepaald. Er hoort meer bij. Een paar voorbeelden om het duidelijk te maken: 

• Je bent modeblogger en je vertelt je lezer wat de nieuwe trends zijn voor het komende seizoen. Je doel is: jouw lezers op de hoogte houden van actueel modenieuws.
  Een achterliggend doel kan zijn dat je deze lezers ook in de toekomst wilt kunnen bereiken. Jouw tekst moet de lezer zo enthousiast maken dat ze hun e-mailadres geven in ruil voor jouw e-boek met modetips. 
• Je hebt een nieuw product ontwikkeld dat het rendement van verouderde zonnepanelen verhoogt. Je doel is: mensen bekend maken met je nieuwe product. Je gebruikt een pakkende advertentie.
  Een achterliggend doel kan zijn dat deze lezers kopers worden van jouw nieuwe product. Vanuit de advertentie klikken geïnteresseerden door naar je website waar je hen met informatie, reviews, cijfers en feiten overtuigd van het nut van jouw product.
  Je plaatst een ‘Koop nu’ knop.
• In de wintermaanden heb je als hovenier minder werk, dus je vertelt in je tekst dat het tarief voor een tuinontwerp ’s winters lager ligt. Jouw doel is om ook in de winter een vaste inkomstenbron te genereren én om de werkdruk in de zomer te verminderen. Je plaatst een ‘Profiteer nu het nog kan’ knop in de winter en een ‘Voordelig tuinontwerp knop’ in de zomer. 

Schrijf niet zomaar wat op, maar bepaal het doel van je tekst. Wat wil je dat de lezer weet of doet na het lezen van jouw tekst?

3. Bepaal de doelgroep van je tekst

Ken je doelgroep en schrijf teksten die hen aanspreken. Dat scheelt jou tijd en je lezers ergernis. Niet iedereen wil alles lezen. Houd in je achterhoofd voor wie je schrijft en pas daar je aanspreekvorm op aan. Schrijf je voor bejaarden of voor kinderen? Kies in het eerste geval voor u, in het tweede geval voor jij.
Schrijf je voor vakgenoten? Vaktaal verbindt jullie en je kunt uitleg over bepaalde zaken weglaten. Je wilt je collega’s niet betuttelen. Schrijf je voor leken, dan gebruik je liever niet teveel vaktermen en leg je sommige dingen duidelijk uit.

Hoe bepaal je de doelgroep?

Geef antwoord op de vraag: voor wie schrijf ik deze tekst? Haal je een concrete persoon voor de geest die jouw doelgroep vertegenwoordigt. Schrijf alsof het alleen voor die ene persoon is. Geef hem een naam, een leeftijd en een beroep die passen bij je doelgroep, bijvoorbeeld: Robert, 43 jaar oud en zelfstandig ondernemer.

Denk steeds aan Robert. Vraag jezelf af: is dit wat Robert wil weten? Dwaal ik niet af van het onderwerp?
Vraag Robert tijdens en na het schrijven of je tekst saai is, eenvoudig, moeilijk, vrolijk, somber.

Verschillende schrijftechnieken

Je kunt verschillende technieken toepassen om je doelgroep aan te spreken en de aandacht van je lezers vast te houden. Een paar voorbeelden:

• trek je lezer met een vraag de tekst in (en geef natuurlijk ook het antwoord)
• bied de lezer een oplossing voor zijn probleem
• maak gebruik van spanningsbogen en: probeer eens een goede cliffhanger
• gebruik voorbeelden
• laat de lezer pijn voelen
• of juist opluchting

Trek je lezer met een vraag je tekst in

‘Waarom gaan mijn plantjes dood?’ zou zo’n vraag kunnen zijn. Je kunt een tekst schrijven waarin mogelijke oorzaken aan bod komen en waarin je symptomen beschrijft van de stervende plantjes. Gaan de bladeren slap hangen? Dan geef je misschien te weinig water. Worden de bladeren geel, dan krijgt de plant misschien teveel zon.

Bied de lezer een oplossing voor zijn probleem

Het probleem van je lezer is: jeukende huid. Jij hebt de oplossing: een crème die wonderen doet. Je overtuigt de lezer met gebruikerservaringen of testresultaten van het nut van jouw crème.

Maak gebruik van spanningsbogen en: probeer eens een goede cliffhanger

Een goede spanningsboog geeft de lezer genoeg om over na te denken om door te willen lezen. Je houdt een spanningsboog in stand door af en toe vragen op te werpen die je ook regelmatig beantwoordt.
Een cliffhanger zet de lezer bij wijze van spreken op het puntje van de stoel en zorgt dat hij niet langer wil (of kan) wachten. Soapseries hebben de cliffhanger nog net niet uitgevonden, maar iedere aflevering eindigt ermee. De kijker wordt zo getriggerd om de volgende dag opnieuw aan te haken en verder te kijken. Cliffhangers in teksten staan vaak aan het eind van een hoofdstuk (zodat je toch nog even verder leest en uiteindelijk de halve nacht… Terwijl je eigenlijk vroeg moest gaan slapen…) of aan het eind van een artikel/ blogpost: er wordt bijvoorbeeld alvast vooruitgewezen naar een volgende bijdrage.

Gebruik voorbeelden

Ik gebruik regelmatig voorbeelden. Over plantjes die dood gaan, huid die jeukt, een hovenier die een speciale winteraanbieding heeft, enzovoorts. Dat doe ik om de theorie te vertalen naar de praktijk. Je gaat het voor je zien. Een voorbeeld brengt theorie dichterbij, zorgt voor herkenning en maakt het makkelijker om die theorie zelf toe te passen.

Laat de lezer pijn voelen

Hier houd ik zelf eigenlijk wat minder van. Tenminste, als het gaat om producten te verkopen. Het is een truc die bijvoorbeeld boekingsites vaak toepassen: je moet nu beslissen, want er zijn nog maar 3 van deze hotelkamers beschikbaar. Je wordt bang dat je iets zal verliezen. In dit geval: die perfecte hotelkamer. Terwijl je nog nadenkt, ziet je de 3 veranderen in een 2. Je moet nu, snel beslissen, want anders…

Of laat de lezer opluchting voelen

Dat vind ik de vriendelijker variant van de vorige. Persoonlijk heeft die mijn voorkeur. Je kunt een lezer opluchting laten voelen door informatie te delen waar de lezer naar op zoek is. Jij hebt bijvoorbeeld informatie voor iemand die geschrokken is omdat de hond een knikker heeft doorgeslikt. Of je hebt de perfecte oplossing voor inktvlekken in iemands dure blouse.

4. Waar en hoe verschijnt jouw tekst?

Een krantenartikel is anders opgebouwd dan een fictieboek. Een boek is anders dan een sollicitatiebrief. Een blog verschilt van een interview.
Onbewust weet je dit wel. Het punt is dat je je er ook bewust van moet zijn op het moment dat je zelf een tekst schrijft. In welke vorm en in welk medium verschijnt jouw tekst. Online of offline? Ieder medium kent zijn eigen doelgroep en zijn eigen format.

Inhoudelijk is er natuurlijk ook wat te zeggen over de verschillende verschijningsvormen van een tekst. Een krantenartikel heeft als doel mensen te informeren. Er wordt gebruik gemaakt van een kop, een lead en vervolgens komt broodtekst. Een boek is opgedeeld in hoofdstukken die structuur bieden. Daarnaast vind je in een boek een inleiding of introductie, in het midden de kern en aan het einde de afronding of de conclusie.

In een blog, of meer algemeen, op het internet heeft ‘schrijven zoals je praat’, de voorkeur boven de meer als ouderwets ervaren ‘schrijftaal’. Vermijd woorden die je ook niet gebruikt als je met vrienden in de kroeg zit (tevens, immers, daarentegen) én spreek je lezer rechtstreeks aan.

Een interview kan op verschillende manieren naar papier vertaald worden, maar vaak zie je iets terug van het oorspronkelijke vraag-en-antwoord gesprek dat is gevoerd. Soms staan de vragen letterlijk boven de alinea’s, soms zijn de vragen verweven in de tekst. Er is vaak een afwisseling tussen het letterlijk citeren van de geïnterviewde en informatieve tekst.

5. Schrijf netjes (wees lief voor je lezer)

‘Ik ben niet goed in grammatica, dus deze regel sla ik over.’

Als dat je eerste gedachte is en je wilt geen tijd steken in het grammaticaal verbeteren van je teksten, lopen jouw lezers weg. Sterker nog: ik ben ervan overtuigd dat jij je geloofwaardigheid als professional verliezen. Hoe groot je vakkennis ook is, als die kennis slecht op papier staat, overtuig je niemand.

Maar troost je: ook als je niet goed bent in taal en grammatica, zijn er manieren om je tekst te verbeteren.

Maak gebruik van hulpmiddelen die er zijn. Dat is allereerst de spellingcontrole in je schrijfprogramma. Dit programma heeft niet altijd gelijk, maar is wel een heel prima start om de eerste (en ergste) fouten te verwijderen. Zelf ben ik ook een groot fan van de website woordenlijst.org. Als ik twijfel over de schrijfwijze van een woord, controleer ik hier even hoe het zit. Verder zijn er voldoende handboeken (bijvoorbeeld de Schrijfwijzer van Jan Renkema) en websites te vinden die je op weg helpen als je vragen hebt.

Soms kun je trucjes toepassen om ingewikkelde woorden of zinsconstructies te vermijden. Wel of geen komma, of misschien zijn – gedachtenstreepjes – beter? Een -d, een -t of -dt? Hoe zit het met citaten? Schrijf je erin of er in? Vermijd dit soort ellende als je twijfelt. Knip die lange zin op in twee kortere. Houd voor de keuze van gedachtenstreepjes in je achterhoofd dat je ze mag gebruiken, maar met mate. En die -d, -t, of -dt? Kijk op Google. Vaak heeft iemand de vraag al eens gesteld en vind je jouw antwoord. Kom je er toch niet uit?

Durf hulp te vragen!

Heb je nog nooit over bovenstaande problemen nagedacht? Dan zie je pijnpunten in je eigen tekst misschien niet en doe je er goed aan iemand in te schakelen die het wel ziet. Want dat is de eerste stap: zie wat valkuilen zijn. De tweede stap is: trap er niet in.

Het getuigt van respect voor je lezer om je te verdiepen in de manier waarop je een tekst correct schrijft. Daarbij horen niet alleen voorbeelden zoals ik hierboven noemde. Er hoort ook bij dat je nadenkt over de opbouw en de lay-out van je tekst. We kennen niet voor niets: alinea’s, koppen, opsommingstekens, hoofdletters, aanhalingstekens en witregels. GEBRUIK ZE!

5 stappen die ook jouw teksten beter maken

Ik ben ervan overtuigd dat ook jouw teksten beter worden als je rekening houdt met onderstaande vijf stappen.

1. Bepaal je onderwerp
2. Bepaal het doel van je tekst
3. Bepaal de doelgroep van je tekst
4. Besef waar en hoe jouw tekst verschijnt
5. Schrijf grammaticaal netjes (wees lief voor je lezer)